كشت ـ توليد و تكثير رزماري(اكليل كوهي)

خلاصه

اين تحقيق مطالعاتي با هدف شناخت بهترين روش كشت جهت افزايش توليد در هكتار و نيز نحوه تكثير قلمه به روشهاي مختلف كه در ايستگاه گياهان دارويي مركز آموزش جهاد كشاورزي سمنان در فاصله سالهاي 1379 تا 1382 انجام شد. نتايج نشان داد كه نحوه كشت و توليد وتكثير اين گياه نبايد با استفاده ازروشهاي منابع موجودانجام شود بلكه بايد با توجه به شرايط هر منطقه و با بررسي هاي مختلف انجام شود تا به بهترين عملكرد در هكتار رسيد.ما نتيجه گرفتيم كه بهترين شيوه كشت گياه رزماري براي منطقه سمنان در سال اول در داخل جوي ها وبه فاصله 80*80 سانتيمتر مي باشد كه با توجه به كاشت تعداد بيشتر قلمه ها ميزان توليد در هكتار تا 5/1 برابرافزايش يافت.
واژه هاي کليدي : کشت ، رزماري ،سمنان .
 

مقدمه

كاشت صحيح گياهان دارويي و محصولات فرعي و فراورده هاي آنها مستلزم تحقيق و كاربرد روش صحيح و علمي است. چنانچه در كشت و تكثير گياهان دارويي بخواهيم با استفاده از منابع موجود و يا اطلاعات جمع آوري شده از كشورهاي مختلف عمل نماييم هرگز بهره برداري مناسب از محصول مورد نظر و همچنين از فراورده هاي آن نخواهيم داشت زيرا شرايط اكولوژيك مناطق مختلف متفاوت بوده و همچنين نوع زمين مورد كشت، نحوه آبياري ـ نوع آب آبياري و موارد مشابه ديگر در توليد محصول و نيز فراورده هاي حاصل از آن نيز موثر خواهد بود لذا جهت توليد و كشت صحيح يك گياه دارويي بايد در هر منطقه شرايط صحيح و مناسب آن بررسي و سپس با توجه به شرايط موجود اقدام به كشت و تكثير آن نمود.در اين مطالعه كه در راستاي توليد گياه(ماده اوليه) براي پايلوت اسانس گيري و عرق گيري گياهان دارويي در مركز آموزش جهاد كشاورزي سمنان بر روي گياه رزماري انجام گرفته است موضوعات مورد بررسي بر روي نحوه كشت ـ نحوه تكثير قلمه ـ نحوه برداشت ـ زمان برداشت ميزان توليد و موارد ديگر مي باشد كه به شرح ذيل مي آيد.
 

مواد و روشها

مركز آموزش جهاد كشاورزي سمنان پس از راه اندازي پايلوت اسانس گيري و عرق گيري گياهان دارويي جهت آشنايي دانشجويان با كارهاي عملي و كار با دستگاههاي صنعتي اسانس گيري و عرق گيري به منظور تامين مواد اوليه پايلوت اسانس گيري خود اقدام به كشت گياه رزماري (الكيل كوهي) به وسعت 2/1 هكتار (قطعه اول) نمود كه تاريخ اولين كشت در 15/2 /79 با استفاده از گياهان گلداني بود كه قطعه زمين مورد نظر به صورت جوي و پشته آماده گرديد فاصله رديف هاي كشت 120cm ودر روي رديف 50 cmدر نظر گرفته شد و به تعداد حدود 18000 گلدان كشت گرديد.(در 2/1 هكتار) زمين كشت شده در نيمه اول سال هر 7 روز يك بار و در نيمه دوم سال با توجه به بارندگي هر 25-20 روز يكبارآبياري گرديد اولين برداشت محصول در اوايل خرداد ماه 80 صورت گرفت.
همچنين دومين برداشت محصول در سال81 همزمان با گلدهي آغاز گرديد كه گياهان به طور پيوسته روزانه تراشيده شده و در پايلوت اسانس گيري مورد نظر اسانس گيري شدند از زمان اولين كشت رزماري هاي مورد نظر موارد و پارامترهاي زيادي مورد بررسي و اندازه گيري قرار گرفتند كه نتايج حاصل در بخش نتايج و بحث آمده است و كليه نتايج بدست آمده در مزارع جديد رعايت گرديد.
نحوه مبارزه با علف هاي هرز در مزرعه موجود با استفاده از كلتيواتور بطريق مكانيكي پس از برداشت محصول بوده است كه علف هاي ريشه كن شده توسط كارگر جمع آوري گرديدهمچنين در كل مراحل رشد از هيچ كود شيميايي استفاده نگرديد و فقط از كود مرغي بصورت سرك استفاده گرديده است.
در تكثير قلمه هاي رزماري از شاسي استفاده گرديد(در مرحله اول) كه شاسي مورد نظر از سطح زمين يك متر عمق داشت كه در كف شاسي 50 cm ماسه بادي ريخته شده بود و سقف شاسي با پلاستيك پوشانده گرديد . دراين روش تكثير قلمه ها در 15 آبان درشاسي كشت شد ودر اسفند ماه به زمين اصلي انتقال داده شدند. در هر متر مربع شاسي حدود 800 قلمه توليد گرديد كه موفقيت كل قلمه هاي توليد شده 90 درصد بود.
در سالهاي بعد بدون پوشاندن سقف شاسي در اوايل فروردين قلمه ها در شاسي زده شد و در اسفند ماه همان سال مورد استفاده قرار گرفت كه موفقيت توليد اين قلمه ها نيز 90 درصد بوده است.
نوع سوم تكثير قلمه هاي رزماري، كشت مستقيم قلمه ها در زمين معمولي كه حدود 20 cm از ماسه بادي پوشانده شده بوداجرا گرديد كه موفقيت اين نوع تكثير نيز حدود 90 درصد بود .
 

نتايج و بحث

نتايج اين پژوهش نشان داد كه با بررسي هاي به عمل آمده در نحوه كشت رزماري در قطعه اول، فاصله رديف ها زياد در نظر گرفته شده بود و به همين خاطر فاصله رديف ها در كشت قطعه دوم وقطعات سالهاي بعد به 80cm كاهش داده شد كه به اين صورت تعداد قلمه هاي ريشه دار كشت شده در يك هكتار از زمين حدود 22000 قلمه رسيد. همچنين در كشت قطعه اول گلدانها بر روي پشته رديف ها كاشته شد كه به علت گرماي هوا و كافي نبودن رطوبت حدود 1500 گلدان خشك گرديد لذا در قطعه دوم و قطعات ديگر قلمه هاي ريشه دار با اين كه به صورت گلداني نبودند داخل جوي ها كشت شده كه بعلت رطوبت بيشتر تعدادسبز شدن قلمه ها افزايش پيدا كرده و در سال دوم جاي جو و پشته در زمين جابجا گرديد در برداشت سال اول كه همزمان با گلدهي گياه انجام گرفت ميزان توليد گياه حدود 12 تن و در برداشت سال دوم به 40 تن رسيد در(2/1 هكتار) كه با توجه به اينكه تعداد قلمه هاي كشت شده در قطعه دوم افزايش داده شد ميزان توليد در يك هكتار در سال اول حدود 15 تن و در سال دوم حدود 50 تن رسيد. يعني با تغيير فاصله كشت توليد حدود 5/1 برابر افزايش پيدا كرده است .
همچنين در خصوص آفت گياه رزماري از زمان كشت تا بحال هيچ آفت خاصي بر روي اين گياه مشاهده نگرديده است ولي در بعضي ازمواقع بوته ها دچار بيماري قارچي شدند.